Phật giáo là tôn giáo giàu tính bao dung và vô cùng năng động trong tiếp biến. Vì vậy, khi tiếp xúc với bất kỳ nền văn hóa nào, Phật giáo đã rất nhanh chóng được đón nhận và hòa quyện vào trong mình những nét văn hóa bản địa làm nên những bản sắc riêng có của từng nền văn hóa Phật giáo ở mỗi quốc gia. Với lịch sử hơn 2.000 năm du nhập, Phật giáo đã thấm sâu vào trong đời sống văn hoá của cộng đồng dân tộc Việt Nam. Trong quá trình phát triển, Phật giáo với tư cách là một tôn giáo, đã có nhiều đóng góp to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Phật giáo càng phát triển và bén rễ sâu trong đời sống xã hội thì sự gắn bó dân tộc càng sâu sắc hơn. Sự ra đời của Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) năm 1981 chính là thành quả kết tinh hàng nghìn năm Phật giáo Việt Nam đồng hành cùng dân tộc và là kết quả tất yếu trong dòng chảy lịch sử Việt Nam.
THÀNH TỰU TO LỚN CỦA GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM TRONG 40 NĂM TRƯỞNG THÀNH VÀ HỘI NHẬP CÙNG ĐẤT NƯỚC
Kể từ khi được thành lập đến nay, trải qua 40 năm, với 8 nhiệm kỳ Đại hội, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã có những bước phát triển toàn diện, vượt bậc, phù hợp với vị thế và tiềm lực sẵn có, hòa nhập với xu thế phát triển chung của đất nước, hội nhập sâu rộng và có tầm ảnh hưởng với cộng đồng quốc tế.
Về phát triển tổ chức Giáo hội, đào tạo Tăng tài, hoằng dương chính pháp, phục vụ đồng bào Phật tử
GHPGVN đã hoàn thành việc thành lập tổ chức tôn giáo trực thuộc Giáo hội tại tất cả 63 tỉnh, thành phố trong cả nước. Đây là cơ sở thuận lợi để các hoạt động Phật sự ích đạo, lợi đời của Giáo hội được triển khai đồng bộ, thông suốt. Sự nghiệp hoằng dương chính pháp, phục vụ đồng bào Phật tử và nhân dân được rộng khắp không chỉ ở khu vực thành thị, nông thôn, mà còn bao phủ khắp cả vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi góp, phần cùng với Đảng, Nhà nước, Chính phủ triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia đạt hiệu quả cao, góp phần phát triển kinh tế – xã hội ở các vùng khó khăn. Nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho nhân dân.
Hội đồng Trị sự GHPGVN không ngừng kiện toàn và nâng cao hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành các hoạt động Phật sự thông qua 13 Ban, Viện chuyên môn: Ban Tăng sự Trung ương, Ban Giáo dục Phật giáo Trung ương, Ban Hướng dẫn Phật tử Trung ương, Ban Hoằng pháp Trung ương, Ban Nghi lễ Trung ương, Ban Văn hóa Trung ương, Ban Kinh tế Tài chính Trung ương, Ban Phật giáo Quốc tế Trung ương, Ban Pháp chế Trung ương, Ban Kiểm soát Trung ương, Ban Thông tin Truyền thông Trung ương và Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam. Hoạt động của các Ban, Viện Trung ương nhằm thực hiện phương châm của GHPGVN là “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội” và phấn đấu cho mục tiêu phát triển sự nghiệp hoằng dương Phật pháp, phát triển Phật giáo Việt Nam trong nước và ở nước ngoài; tham gia xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, phục vụ dân tộc, phục vụ nhân dân, góp phần xây dựng hòa bình, an lạc cho thế giới.
Sự nghiệp phát triển giáo dục Phật giáo, hệ thống các trường đào tạo của GHPGVN đóng góp vào sự nghiệp phát triển giáo dục chung của nước nhà. Hiện nay, Giáo hội có 04 Học viện Phật giáo Việt Nam tại Hà Nội, Huế, TP. Hồ Chí Minh và TP. Cần Thơ; 35 trường Trung cấp Phật học tại các tỉnh, thành phố; 08 lớp Cao đẳng Phật học, hàng trăm lớp Sơ cấp Phật học tại các cơ sở tự viện Phật giáo. Hệ thống giáo dục Phật giáo đã đào tạo ra hàng trăm Tiến sĩ, Thạc sĩ Phật học, hàng chục nghìn Cử nhân Phật học là nguồn lực phát triển Giáo hội, phục vụ công tác hoằng pháp, hướng dẫn Phật tử, giảng dạy tại các trường đào tạo Phật giáo, các trường mầm non và các cơ sở từ thiện xã hội nuôi trẻ mồ côi, góp phần phục vụ đất nước (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
Hoằng pháp là nghĩa vụ, đồng thời là sứ mệnh thiêng liêng, là sự nghiệp hàng đầu của GHPGVN. Với phương châm: “hoằng pháp vi gia vụ, lợi sinh vi bản hoài” hoạt động hoằng pháp những năm qua đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong các hoạt động Phật sự của GHPGVN trong hơn 08 nhiệm kỳ trưởng thành và phát triển. Sự nghiệp hoằng pháp của GHPGVN thực sự phản ánh tính kế thừa, tiếp nối, phát huy những tinh hoa 2.000 năm Phật giáo Việt Nam mà chư vị lịch đại Tổ sư đã lưu truyền mạng mạch Phật pháp trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc. Công tác hoằng pháp, hướng dẫn Phật tử đã có nhiều sáng tạo từ hình thức sinh hoạt đến nội dung phong phú. Phương thức hoằng pháp và hướng dẫn Phật tử đã tích cực ứng dụng công nghệ thông tin, linh hoạt trong mọi hoàn cảnh, chuyển hình thức sinh hoạt từ các pháp hội, khóa tu, trại hè tập trung đông người kết hợp với hình thức thuyết giảng, tụng kinh, chia sẻ Phật pháp trực tuyến online qua các phương tiện truyền thông, hệ sinh thái số như: Facebook, Youtube, Zalo, mạng xã hội Phật giáo Butta, trang Phật Sự Online, Giác Ngộ Online… Có thể khẳng định đây cũng là xu thế phát triển của thời gian tới mà trong chương trình hoạt động Phật sự nhiệm kỳ VIII tại điểm thứ 08 đã định hướng. Thực tế đã chỉ ra, đại dịch COVID-19 làm thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số quốc gia và các ứng dụng số trong xã hội. GHPGVN đã ứng dụng rất nhanh, kịp thời lĩnh vực này vào công tác hoằng pháp và hướng dẫn Phật tử. Nhiều buổi tụng kinh, thuyết pháp trực tuyến thu hút hàng chục nghìn người theo dõi và tham dự trên không gian mạng, lan tỏa muôn nơi, vượt qua mọi biên giới.
Trong xu thế chung của thời đại khoa học công nghệ, thực hiện chủ trương, chính sách chủ động ứng dụng các thành tựu cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, GHPGVN đã thành lập 02 Trung tâm điều hành điện tử tại 02 Văn phòng Trung ương Giáo hội tại Hà Nội và TP. HCM. Kết nối trực tuyến với các Ban Trị sự GHPGVN các tỉnh, thành phố. Đồng thời, Giáo hội đã chỉ đạo Ban Thông tin Truyền thông đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong hệ thống các báo, Tạp chí, các trang tin điện tử và kênh truyền hình Phật giáo nhằm phục vụ công tác điều hành Phật sự của Giáo hội hiệu quả, nhanh và kịp thời. Qua đó, cùng với các cơ quan hữu quan tăng cường sự tương tác đồng bộ góp phần vào công cuộc chuyển đổi số quốc gia.
Thành tích trong công tác từ thiện, an sinh xã hội
Từ thiện xã hội và công tác an sinh xã hội là một trong những công tác Phật sự trọng tâm của GHPGVN. Công tác từ thiện và sự nghiệp chăm lo an sinh xã hội đã được Giáo hội chỉ đạo Tăng Ni, Phật tử và các chùa, tự viện, các thành viên thực hiện thường xuyên, liên tục, kịp thời. Công tác từ thiện tập trung vào các hoạt động của các trung tâm nuôi dưỡng trẻ mồ côi, người già neo đơn, người tàn tật với 50 cơ sở. Giáo hội hiện có trên 150 Tuệ Tĩnh đường, hơn 655 phòng chẩn trị Y học cổ truyền, 01 trung tâm khám đa khoa Tây y hoạt động có hiệu quả. Hàng năm, khám và phát thuốc miễn phí cho hàng chục vạn lượt bệnh nhân. Ban Trị sự các tỉnh đang tổ chức 12 lớp học tình thương; 49 cơ sở trường nuôi dạy trẻ mồ côi, khuyết tật, phục hồi chức năng, nuôi trẻ em ảnh hưởng chất độc màu da cam; 15 trung tâm nuôi dưỡng người già neo đơn; 02 trường dạy nghề đào tạo các nghề phổ thông cho hàng nghìn học viên mỗi năm; Trung tâm tư vấn người nhiễm HIV/AIDS;… trong hệ thống GHPGVN đều hoạt động ổn định và có kết quả (Hội đồng Trị sự 2021).
Giáo hội luôn có mặt đúng lúc, kịp thời cứu trợ đồng bào bị thiên tai, lũ lụt và tham gia tích cực ủng hộ phong trào xóa đói giảm nghèo, chăm sóc các đối tượng người có công với đất nước. Phát quà từ thiện, xây cầu, làm đường, phát xe lăn, hiến máu nhân đạo, quỹ khuyến học, ủng hộ các chiến sĩ biển đảo bám biển Hoàng Sa, Trường Sa của Tổ quốc… Đặc biệt, GHPGVN đã tập trung nguồn lực ủng hộ trong cuộc chống dịch bệnh COVID-19 trong năm 2020 và đầu năm 2021. Tổng kết công tác từ thiện xã hội trong 10 năm qua (2011 – 2021) của GHPGVN ước đạt khoảng 20.500 tỷ đồng.
Hơn nữa, GHPGVN còn thực hiện công tác cứu trợ quốc tế như cứu trợ nhân dân các nước Đông Nam Á bị sóng thần, đồng bào vùng Đông Bắc Nhật Bản bị thiệt hại tài sản và nhân mạng do động đất và sóng thần, trận động đất tại Nepal. Bên cạnh đó, Trung ương Giáo hội đã gửi thư chia buồn sâu sắc đến Chính phủ và lãnh đạo Phật giáo Trung Quốc, Nhật Bản, Myanmar, Campuchia, Nepal về những thảm họa do thiên tai và sự cố tai nạn tại Lễ hội Té nước của nhân dân Campuchia tại đảo Kim Cương,… Ủng hộ Chính phủ và nhân dân Lào, Campuchia, Nhật Bản, Ấn Độ, Nepal trang thiết bị, vật tư y tế trong phòng, chống dịch bệnh COVID-19 vừa xảy ra.
Ngoài những công tác từ thiện nêu trên, những công tác phúc lợi xã hội khác như: xây dựng các trường mầm non, trường nuôi dạy trẻ em, trường nuôi dạy trẻ em bất hạnh, khuyết tật, trẻ em bị ảnh hưởng chất độc màu da cam cũng được nhân rộng và phát triển đúng hướng, góp phần làm giảm bớt gánh nặng cho gia đình các em và cho xã hội. Xây cầu bê tông, đắp đường giao thông nông thôn, đóng giếng nước sạch, hiến máu nhân đạo, đóng góp các quỹ từ thiện vì người nghèo, học sinh hiếu học, giúp phụ nữ nghèo vượt khó, tặng xe đạp cho học sinh, xe lăn, xe lắc cho bệnh nhân nghèo, tặng xuồng ghe, hỗ trợ áo quan, hỗ trợ mổ mắt miễn phí cho bệnh nhân nghèo bị đục thủy tinh thể, bệnh tim nhi, phát quà tết, quà trung thu cho các cháu thiếu nhi, nồi cháo tình thương, bữa ăn từ thiện cho bệnh nhân nghèo tại các bệnh viện, phòng khám đa khoa… đều được các thành viên Ban Từ thiện Xã hội Trung ương, các tỉnh, các cơ sở tự viện, Tăng Ni, Phật tử tích cực tham gia. Vào dịp kỷ niệm ngày Thương binh – Liệt sĩ hàng năm có nhiều hoạt động thiết thực trợ giúp thương binh, gia đình liệt sĩ, cựu thanh niên xung phong và người có công với cách mạng; tổ chức các chương trình tri ân các anh hùng liệt sĩ, hoạt động về nguồn, giúp đỡ đồng đội,…
Giáo hội tích cực tổ chức các hoạt động thiện nguyện, quyên góp, ủng hộ để chia sẻ, giúp đỡ đồng bào chịu thiệt hại do bão lũ, hạn hán, xâm nhập mặn gây ra và các trường hợp gặp sự cố nghiêm trọng, đặc biệt là ở các tỉnh miền núi phía Bắc, miền Trung, Tây Nguyên, Tây Nam bộ. GHPGVN cử đoàn công tác đến thăm hỏi, động viên và trao tặng quà với giá trị hàng trăm tỷ đồng (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
Với tinh hoa của Phật giáo nhập thế, truyền thống đồng hành cùng dân tộc, GHPGVN, Tăng Ni, Phật tử đã luôn xác định bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu được coi như là một nhân tố quan trọng đảm bảo an sinh xã hội và sự phát triển bền vững. GHPGVN đã phát động phong trào: “người người trồng cây, nhà nhà trồng cây, thế giới trồng cây” để đem lại màu xanh cho trái đất, góp phần bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ môi trường, giảm thiểu thiên tai lũ lụt, hạn hán. Phát động phong trào trồng cây: “Hành động xanh cho thế giới xanh”, chương trình “Chung tay trồng rừng Việt Nam” do GHPGVN tổ chức đã trồng hàng triệu cây xanh, phủ xanh hàng ngàn hecta đồi trọc, phủ xanh rừng hoang hóa.
Thành tích nghiên cứu Phật học, phát huy giá trị văn hóa Phật giáo trong sự nghiệp gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống dân tộc
Kể từ sau khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, bên cạnh thành tựu phát triển kinh tế xã hội, sự nghiệp gìn giữ phát huy giá trị văn hóa truyền thống, xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc đã được GHPGVN đóng góp rất tích cực. GHPGVN có khoảng 18.000 chùa, cơ sở tự viện, trong số đó có hàng nghìn di tích Phật giáo được xếp hạng từ Di tích Quốc gia Đặc biệt, Di tích Quốc gia, đến Di tích cấp tỉnh, thành phố. Trong nhiều năm qua, GHPGVN đã tập trung, huy động hàng nghìn tỷ đồng cho việc tôn tạo, trùng tu, xây dựng các chùa, cơ sở tự viện di tích Phật giáo. Đây là những tài sản vô giá của nền văn hóa dân tộc góp phần tạo nên sức mạnh của đất nước. Các di tích Phật giáo đã đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Nhiều chùa đã trở thành các danh lam, thắng cảnh thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế góp phần thay đổi diện mạo của các địa phương, đóng góp đáng kể vào phát triển kinh tế của các tỉnh, thành phố. Đem lại nhiều công ăn việc làm cho người lao động góp phần ổn định và phát triển đất nước.
Hiện GHPGVN đang triển khai thực hiện và đã nghiệm thu một số hạng mục trong 4 đề án: Pháp phục Phật giáo Việt Nam, Kiến trúc Phật giáo Việt Nam, Ngôn ngữ Phật giáo Việt Nam và Di sản Văn hóa Phật giáo Việt Nam. Các đề án này nhằm hiện thực hóa Nghị quyết Đại hội XII và triển khai Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về chiến lược phát triển văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần của xã hội, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc (Hội đồng Trị sự 2021).
Trong 40 năm qua, Viện và Phân viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam in ấn, dịch thuật hoàn tất 05 bộ Nikāya, 04 bộ A-hàm và một số Kinh thuộc Tiểu bộ. Tổng cộng 33 tập, trên dưới khoảng 200 nghìn trang và đang hiệu đính các bộ Đại thừa thuộc Hán Tạng. Phát hành hàng trăm đầu sách thuộc các thể loại như Kinh, Luật, Luận, Sử Phật giáo Việt Nam và Sử Phật giáo thế giới.
Các trung tâm của Viện Nghiên cứu Phật học: Trung tâm Phật học Hán truyền, Trung tâm Nghiên cứu Phật giáo Việt Nam, Trung tâm Nghiên cứu Ứng dụng Thiền Phật giáo Nam tông, Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thiền học Bắc truyền, Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa Phật học, Trung tâm Nghiên cứu Pāli học, Ban Phiên dịch Anh ngữ đã và đang phiên dịch, ấn hành các bản Kinh, các tác phẩm nghiên cứu Phật học, sưu tập, biên soạn đề cương đề tài nghiên cứu… đáp ứng nhu cầu đọc, tụng, tìm hiểu của Tăng Ni, Phật tử, các nhà học giả trong và ngoài nước. Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam đã in xong và ra mắt Bộ Tam tạng Thánh điển Phật giáo Việt Nam. Nhiều đầu sách được in ấn và phát hành trong năm 2020.
Thành tích trong hoạt động đối ngoại nhân dân và giao lưu, hợp tác Phật giáo quốc tế
Kế thừa tinh hoa, truyền thống lịch sử của các vị Thiền sư, Quốc sư Phật giáo thời Lý – Trần đi sứ giúp nước, GHPGVN đã có nhiều đóng góp thiết thực vào thành tựu chung của sự nghiệp đối ngoại nhân dân, ngoại giao văn hóa góp phần nâng cao hình ảnh, vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.
GHPGVN đã tham gia làm thành viên sáng lập của Ủy ban Phật giáo châu Á vì hòa bình (Asian Buddhist Conference for Peace – ABCP) có trụ sở tại Ulanbator, Mông Cổ. Đây là tổ chức Phật giáo được ra đời vào thời kỳ Chiến tranh lạnh và do sáng kiến, sự ủng hộ và đỡ đầu của khối các nước xã hội chủ nghĩa đứng đầu là Liên Xô. GHPGVN đã tham gia tích cực tại các hoạt động của ABCP và đã đề xuất nhiều hoạt động thiết thực vào các chương trình nghị sự nhằm tranh thủ sự ủng hộ của các nước đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, chống cấm vận Việt Nam và lên án cuộc chiến tranh biên giới năm 1978 ở Việt Nam (Hội đồng Trị sự 2012b).
GHPGVN cũng là thành viên sáng lập của Hội Liên hữu Phật giáo Thế giới (World Fellowship of Buddhist – WFB) có trụ sở đầu tiên tại Colombo, Sri Lanka và bây giờ đặt tại thủ đô Băng Cốc, Thái Lan. Tham gia WFB, GHPGVN đã tăng cường tình hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân và bạn bè các nước trong phong trào không liên kết, nhất là Sri Lanka và Ấn Độ, cũng như các nước Đông Nam Á, Nhật Bản,… (Hội đồng Trị sự 2012b).
GHPGVN còn làm thành viên sáng lập Hội Phật giáo Thế giới Truyền bá Chánh pháp; Thành viên Hội Đệ tử Như Lai Tối thượng (Sri Lanka); Thành viên Ủy ban Quốc tế Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc (IOC); Thành viên Ủy ban Đại học và Cao đẳng Phật giáo Thế giới tại Thái Lan; Thành viên Hội Sakyadhita Thế giới; thành viên tổ chức Liên minh Phật giáo Thế giới (IBC) tại Ấn Độ… Có thể khẳng định trong xu thế hội nhập quốc tế sâu rộng, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã tích cực, chủ động, sáng tạo trong các hoạt động giao lưu quốc tế. Qua đó, góp phần tích cực nâng cao vai trò, vị thế của đất nước Việt Nam trong cộng đồng quốc tế (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
GHPGVN có quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp với Phật giáo các nước anh em truyền thống của Việt Nam như: Liên minh Phật giáo Lào, Giáo hội Tăng già Phật giáo Campuchia, Hiệp hội Phật giáo Trung Quốc. Trong bối cảnh Việt Nam là thành viên tích cực của Cộng đồng ASEAN, GHPGVN trong nhiều thập kỷ qua đã có mối quan hệ khắng khít với Phật giáo Thái Lan, Phật giáo Myanmar, Phật giáo Singapore, Phật giáo Malaysia, Phật giáo Indonesia, Phật giáo Philippine…; với các nước Đông Á: Phật giáo Mông Cổ, Phật giáo Nhật Bản, Phật giáo Triều Tiên, Phật giáo Hàn Quốc, Phật giáo vùng lãnh thổ Đài Loan,… Với các nước Nam Á: Phật giáo Ấn Độ, Sri Lanka; với các Giáo hội, các tổ chức Phật giáo Nga và cộng đồng Phật giáo ở châu Âu, Bắc Mỹ, châu Phi: Angola, Mozambique… Các hoạt động giao lưu, hợp tác quốc tế của GHPGVN làm tăng cường các hoạt động giao lưu giữa nhân dân Việt Nam và nhân dân các nước trên thế giới đóng góp vào thành tích chung trong ngoại giao nhân dân đã được Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (VUFO) đánh giá cao (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
Hàng năm, Giáo hội đã cử các thành viên tham dự hàng trăm hội thảo, hội nghị Quốc tế. Thực hiện trao đổi đoàn thăm và giao lưu với cộng đồng Phật giáo các nước. Giáo hội đã tổ chức đoàn Đại biểu cấp cao GHPGVN thăm hữu nghị Phật giáo Campuchia, Phật giáo Lào, Phật giáo Ấn Độ, Phật giáo Myanmar, Hiệp hội Phật giáo Trung Quốc và một số nước Phật giáo trong vùng Đông Nam Á và Tây Âu, châu Âu. Tổ chức nhiều đoàn Hoằng pháp GHPGVN thăm viếng, thuyết giảng Phật pháp và tổ chức lễ cầu an Tết cổ truyền dân tộc Việt Nam, lễ Phật Đản, Vu Lan tại các trung tâm Văn hóa Phật giáo Việt Nam tại châu Âu, Hội Phật tử Việt Nam yêu mến Đạo Phật tại Ba Lan, Cộng hòa Séc, Ucraina, Liên bang Nga, Hungary, Đức, Nhật Bản… (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
Đồng thời, tại Văn phòng Trung ương GHPGVN tại Hà Nội và Văn phòng Thường trực Trung ương GHPGVN tại TP Hồ Chí Minh trong nhiều năm qua đã tiếp đón hàng trăm phái đoàn Phật giáo Quốc tế, các tổ chức Phật giáo Quốc tế, đặc biệt trong đó tiếp đón phái đoàn Vua sãi Tép Vong, phái đoàn Hòa thượng Chủ tịch Liên minh Phật giáo Lào, phái đoàn Hiệp hội Phật giáo Trung Quốc, Tăng già Thái Lan, phái đoàn Nữ giới Hội Sakyadhita,… Phái đoàn của Liên Hợp Quốc, các Phái đoàn Viện Nghiên cứu tôn giáo toàn cầu Hoa Kỳ, Ủy ban Nhân quyền thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, đón tiếp Đại sứ quán các nước đến làm việc với GHPGVN (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
Hoạt động đối ngoại và quan hệ quốc tế nổi bật nhất của GHPGVN là sự kiện tổ chức thành công 3 kỳ Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc tại Việt Nam vào các năm 2008, 2014 và 2019. Vesak là sự kiện trọng đại được Liên Hợp Quốc ra nghị quyết là ngày lễ hội tôn giáo vì hòa bình trong khuôn khổ Liên Hợp Quốc và các thành viên đều tổ chức hàng năm. Sự kiện GHPGVN tổ chức thành công Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc đã khẳng định vai trò, vị thế của GHPGVN trong đời sống tôn giáo ở Việt Nam, cũng như sự chủ động, năng lực hội nhập quốc tế của Giáo hội. Qua đó, góp phần khẳng định Việt Nam luôn là thành viên tích cực của Liên Hợp Quốc, giới thiệu về truyền thống văn hóa, hình ảnh tốt đẹp về đất nước và con người Việt Nam với bạn bè thế giới.
Năm 2008, sự kiện Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc được tổ chức từ 11-17/5/2008 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia Mỹ Đình, thủ đô Hà Nội với sự tham dự của 3.500 Đại biểu đến từ 74 quốc gia, vùng lãnh thổ, với chủ đề: “Sự đóng góp của Phật giáo trong việc xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh”. Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã tham dự khai mạc và có bài phát biểu quan trọng nêu bật lịch sử Phật giáo Việt Nam luôn đồng hành cùng dân tộc, về đóng góp Phật giáo để xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh (Hội đồng Trị sự 2008).
Năm 2014, GHPGVN đăng cai tổ chức Vesak Liên Hợp Quốc từ 07-11/5/2014 tại chùa Bái Đính, tỉnh Ninh Bình có sự tham dự của 4.500 Đại biểu đến từ 95 quốc gia, vùng lãnh thổ, với chủ đề: “Phật giáo góp phần thực hiện thành tựu các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của Liên Hợp Quốc”. Đại lễ có sự tham dự của Thủ tướng Sri Lanka, các quan chức Liên Hợp Quốc. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đã tham dự khai mạc và có bài phát biểu sâu sắc về thành tựu của GHPGVN (Hội đồng Trị sự 2014).
Năm 2019, GHPGVN đăng cai tổ chức Vesak Liên Hợp Quốc từ 12-14/5/2019 tại chùa Tam Chúc, tỉnh Hà Nam có sự tham dự của 5.000 Đại biểu đến từ 112 quốc gia, vùng lãnh thổ, với chủ đề: “Cách tiếp cận của Phật giáo về sự lãnh đạo toàn cầu và trách nhiệm cùng chia sẻ vì xã hội bền vững”. Đại lễ có sự tham dự của nhiều nguyên thủ quốc gia, Phó Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc, nhiều bộ trưởng, quan chức Liên Hợp Quốc. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã tham dự khai mạc và có bài phát biểu vô cùng ý nghĩa về lịch sử Phật giáo Việt Nam, ý nghĩa của Đại lễ Vesak và vai trò của GHPGVN trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước (Hội đồng Trị sự 2019).
Hoạt động đối ngoại, quan hệ quốc tế của GHPGVN còn được Đảng, Nhà nước ghi nhận, đánh giá cao trong lĩnh vực đón tiếp các nguyên thủ quốc gia các nước khi đến thăm hữu nghị chính thức Việt Nam đã thăm và làm việc với Giáo hội tại trụ sở GHPGVN, chùa Quán Sứ, Hà Nội và tại các chùa, cơ sở tự viện của GHPGVN. Cụ thể như năm 2010, đón tiếp Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đến thăm chùa Trấn Quốc, Hà Nội (10/2010); đón tiếp Bộ trưởng ngoại giao Mỹ – bà Hilary Clinton thăm chùa Ngọc Lâm, Hà Nội thăm và giao lưu với các trẻ em HIV/AIDS đang được nuôi tại chùa. Năm 2012, long trọng đón tiếp Quốc vương Campuchia Norodom Sihamoni cùng đoàn Đại biểu cấp cao Quốc vương Campuchia thăm chùa Phật Tích, Bắc Ninh. Năm 2013, đón tiếp Phó Tổng thống Ấn Độ, ngài Mohammad Hamid Ansani và Phu nhân thăm chùa Trấn Quốc, Hà Nội. Năm 2014, đón tiếp Thủ tướng Sri Lanka thăm chính thức Giáo hội tại chùa Bái Đính, Ninh Bình; đón tiếp Tổng thống Ấn Độ, ngài Pranab Mukherjee thăm và dâng hương tại chùa Trấn Quốc tháng 9/2014. Năm 2015, đón tiếp Thủ tướng Anh David Cameron thăm chùa Vĩnh Nghiêm, TP. HCM. Năm 2016, tổ chức đón tiếp thành công, trọng thị Tổng thống Mỹ Barack Obama thăm chùa Ngọc Hoàng, TPHCM. Đặc biệt, GHPGVN đón tiếp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi là khách mời chính thức đến thăm trụ sở Giáo hội Phật giáo Việt Nam, chùa Quán Sứ, Hà Nội và nói chuyện với hơn 1.000 Tăng Ni vào tháng 3/2016 đã làm nên dấu ấn thành công và nét đặc biệt trong quan hệ đối tác chiến lược giữa Việt Nam – Ấn Độ (Hội đồng Trị sự 2012-2020).
Năm 2018, GHPGVN đã trọng thị đón tiếp nồng nhiệt Tổng Bí thư, Chủ tịch nước CHDCND Lào, Boungnhang Vorachith và Phu nhân thăm chính thức Giáo hội tại chùa Bái Đính, tỉnh Ninh Bình. Năm 2019, tổ chức thành công đón tiếp Tổng thống Myanmar, Thủ tướng Nepal, Phó Tổng thống kiêm Chủ tịch Thượng viện Ấn Độ, Chủ tịch Thượng viện Bhutan thăm chùa Bái Đính, Ninh Bình và chùa Tam Chúc, Hà Nam (Hội đồng Trị sự 2019).
Thành tích của GHPGVN trong công tác đối ngoại, quan hệ quốc tế còn được đánh dấu qua những đóng góp vào thành công trong các chuyến thăm hữu nghị cấp cao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước tới các nước mà chư Tôn đức lãnh đạo GHPGVN tham gia đoàn và tham dự các phiên làm việc. Đặc biệt nhất, phải kể đến sự kiện chư Tôn đức lãnh đạo Giáo hội tham gia đoàn của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm chính thức Hợp chủng quốc Hoa Kỳ năm 2015 và có phiên làm việc đối thoại tôn giáo thành công tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau, góp phần nâng cao quan hệ hữu nghị toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
Đoàn lãnh đạo GHPGVN tham gia đoàn Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm chính thức Vương quốc Campuchia năm 2014 và đoàn Chủ tịch nước Trần Đại Quang thăm chính thức Ấn Độ và thăm chính thức Nhật Bản năm 2018 (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
GHPGVN cũng có nhiều hoạt động từ thiện quốc tế cứu trợ các nước bị thiệt hại do thiên tai, động đất, sóng thần, bị ảnh hưởng nặng nề mới đây do đại dịch COVID-19…Cụ thể như ủng hộ chính phủ và nhân dân Nhật Bản, Trung Quốc, Myanmar, Nepal, Indonesia, Angola, Mozambique… Mới đây, vào đầu năm 2021, GHPGVN đã ủng hộ Chính phủ và nhân dân Lào, Campuchia, Ấn Độ, Nepal tiền và vật tư y tế giúp đỡ trong phòng, chống dịch COVID-19 trị giá hơn 20 tỷ đồng gồm: Tiền mặt, 200 máy thở, 50 máy tạo oxy, 2.000 bộ test kits COVID-19. Những hoạt động đối ngoại nhân dân này đã được Bộ Ngoại giao Việt Nam, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, Đại sứ quán Việt Nam tại các nước đánh giá cao góp phần tăng cường tình hữu nghị giữa Việt Nam với các nước trên thế giới (Hội đồng Trị sự 2021).
Thành tựu trong sự nghiệp chăm lo người Việt Nam ở nước ngoài
Đồng hành cùng với sự đổi mới của đất nước, tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế, góp phần thực hiện Nghị quyết 36/NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Từ năm 2005, GHPGVN đã đẩy mạnh công tác chăm lo Việt kiều ở các nước trên thế giới.
GHPGVN đã sáng tạo trong phối hợp công tác với các Bộ, Ban ngành Trung ương trong công tác chăm lo người Việt Nam ở nước ngoài thông qua việc Giáo hội đã ký kết phối hợp công tác hàng năm với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài thuộc Bộ Ngoại giao để công tác chăm lo cho bà con người Việt ở nước ngoài đạt hiệu quả cao.
Hàng năm, GHPGVN đều tổ chức nhiều đoàn Hoằng pháp đi các nước thăm viếng, thuyết giảng Phật pháp và tổ chức lễ cầu an, Tết cổ truyền dân tộc Việt Nam, lễ Phật Đản, Vu Lan phục vụ bà con Việt Kiều tại các trung tâm Văn hóa Phật giáo Việt Nam tại châu Âu, Hội Phật tử Việt Nam yêu mến Đạo Phật tại Ba Lan, Cộng hòa Séc, Ukraine, Liên bang Nga, Hungary, Đức, Nhật Bản… Qua đó, đáp ứng nguyện vọng thiết tha của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, hướng lòng yêu nước, tình cảm quê hương về với Tổ quốc Việt Nam thân yêu (Hội đồng Trị sự 2012 – 2020).
Trong 20 năm qua (2000 – 2020), GHPGVN đã thành lập được các Hội Phật tử Việt Nam tại nước ngoài, trung tâm văn hóa Phật giáo ở các nước là tổ chức trực thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam như tại các nước châu Á: Lào, Campuchia, Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản; tại châu Âu: Pháp, CH Séc, Ba Lan, Ucraina, Hungary, Đức, Nga; tại châu Phi: Mozambique, Angola; châu Mỹ: Hoa Kỳ. Các Hội Phật tử, trung tâm văn hóa Phật giáo là trung tâm đoàn kết, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, nơi giao lưu chia sẻ hiểu biết, giúp đỡ lẫn nhau của cộng đồng, giới thiệu quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam với người dân bản địa. Giáo hội cũng đã mở các lớp dạy tiếng Việt cho các thế hệ thứ 2, thứ 3 của người Việt tại các nước. Hiện nay, GHPGVN thường xuyên quan tâm công tác Phật sự của các Hội Phật tử, Trung tâm văn hóa Phật giáo của cộng đồng người Việt Nam ở 33 quốc gia, vùng lãnh thổ. Năm 2019, GHPGVN đã phối hợp với Ban Tôn giáo Chính phủ, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài tổ chức gặp mặt đại diện cộng đồng và các Hội Phật tử, các trung tâm văn hóa Phật giáo trở về từ 33 quốc gia, vùng lãnh thổ họp mặt tại chùa Tam Chúc, Hà Nam.
Có thể khẳng định, công tác chăm lo cho người Việt Nam ở nước ngoài của GHPGVN trong nhiều năm qua đã thực sự thiết thực đáp ứng được nguyện vọng thiết tha của cộng đồng người Việt tại các nước sở tại. Thành tích này đã được các Đại sứ quán Việt Nam tại các nước ghi nhận và đánh giá cao trong các báo cáo tại Hội nghị ngoại giao hàng năm, cũng như báo cáo trong lễ hội Xuân Quê hương Tết cổ truyền xum họp hàng năm trước Chủ tịch nước.
GHPGVN đã phối hợp với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài tổ chức thành công những chuyến thăm lịch sử cho bà con Việt kiều ra thăm quần đảo Trường Sa nhằm khơi dậy niềm tự hào dân tộc, lòng yêu quê hương đất nước của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài và vững tin vào sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước ta trong mọi hoàn cảnh lịch sử và luôn luôn coi bà con Việt kiều là một phần không thể thiếu của dân tộc Việt Nam.
ĐỊNH HƯỚNG TƯƠNG LAI PHÁT TRIỂN GIÁO HỘI PHẬT GIÁO VIỆT NAM
Phát huy truyền thống đoàn kết hòa hợp của Phật giáo Việt Nam, thành tựu 40 năm của GHPGVN, xây dựng và phát triển Giáo hội vững mạnh ở tất cả các cấp. Không ngừng tăng cường tinh thần hòa hợp trong các sơn môn, hệ phái dưới mái nhà chung GHPGVN kiên định phương châm: “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội” vững mạnh trong lòng dân tộc và hội nhập quốc tế.
Đổi mới, sáng tạo trong sự nghiệp hoằng dương chính pháp, trong phương thức hướng dẫn Phật tử. Định hướng pháp môn tu tập phù hợp với xã hội hiện đại, với mọi tầng lớp trong xã hội và xiển dương đạo đức học Phật giáo góp phần xây dựng và làm đẹp nền đạo đức xã hội. Nâng cao công tác quản lý chất lượng đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy và tu học tại các cơ sở giáo dục Phật giáo, đào tạo Tăng Ni của GHPGVN.
Gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa Phật giáo Việt Nam đảm bảo có sự kết nối giữa truyền thống và hiện đại góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc trong thời đại hội nhập quốc tế. Mở rộng hoạt động đối ngoại đa phương theo định hướng ngoại giao văn hóa, ngoại giao nhân dân. Chủ động, tích cực trong quan hệ đối ngoại với các tổ chức Phật giáo và tổ chức tôn giáo thế giới. Kết nối chặt chẽ với các Hội Phật tử Việt Nam ở nước ngoài.
Đẩy mạnh công tác nghiên cứu Phật học và nâng cao chất lượng học thuật Phật giáo. Tập trung nghiên cứu có định hướng, khẳng định và làm nổi bật tinh hoa, bản sắc của Phật giáo Việt Nam. Đẩy mạnh truyền thông Phật giáo trở thành kênh hoằng pháp và chuyển tải các hoạt động Phật sự vào đời sống xã hội nhằm nêu cao giá trị từ bi, trí tuệ của Đạo Phật, hình ảnh tốt đẹp của Tăng Ni, Phật tử, của tổ chức GHPGVN các cấp trong sự nghiệp phụng đạo, yêu nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa.
Phát huy tinh thần nhập thế của Phật giáo Việt Nam, đẩy mạnh và đổi mới công tác từ thiện xã hội, hưởng ứng các phong trào xóa đói giảm nghèo, chăm lo công tác an sinh xã hội cho cộng đồng. Phát huy tinh thần từ bi, kêu gọi Tăng Ni, Phật tử tích cực trong công tác từ thiện xã hội. Bên cạnh việc cứu trợ đồng bào bị ảnh hưởng do thiên tai, nghèo đói, công tác từ thiện xã hội tập trung xây dựng các công trình phúc lợi, nhà tình nghĩa, bảo hiểm y tế xã hội,… tập trung vào lĩnh vực bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, văn hóa tham gia giao thông, giáo dục, y tế xây dựng các cơ sở khám chữa bệnh, cơ sở giáo dục mầm non.
Đồng hành cùng sự phát triển và hội nhập của đất nước, GHPGVN luôn đẩy mạnh các hoạt động Phật sự ích đạo, lợi đời theo sát phương châm: “Đạo pháp – Dân tộc – Chủ nghĩa xã hội”, đáp ứng yêu cầu mới đặt ra trong thời kỳ hội nhập quốc tế, công cuộc đổi mới của đất nước hướng đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước. Những đúc kết thành tựu Phật sự trong chặng đường 40 năm GHPGVN mở ra con đường phát triển mới của Phật giáo Việt Nam phụng sự đạo pháp và dân tộc.
TT.TS Thích Ðức Thiện
Chú thích:
* TT.TS. Thích Đức Thiện: Tiến sĩ Phật học, Đại học Delhi, hiện là Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hội đồng Trị sự; Trưởng ban Phật giáo Quốc tế TW GHPGVN.
Tài liệu tham khảo:
1. Hội đồng Trị sự (2002), Hội thảo khoa học 300 năm Phật giáo Gia Định – Sài Gòn – Thành phố Hồ Chí Minh. TP. HCM: Nxb. TP. Hồ Chí Minh.
2. Hội đồng Trị sự (2012), Giáo hội Phật giáo Việt Nam: Từ Đại hội đến Đại hội (1981 – 2012). Hà Nội: Nxb. Tôn giáo.
3. Hội đồng Trị sự (2012 – 2020), Báo cáo Tổng kết công tác Phật sự GHPGVN. Hà Nội: VPTWGHPGVN.
4. Hội đồng Trị sự (2021), Sơ kết công tác Phật sự 6 tháng đầu năm 2021. Hà Nội: VPTWGHPGVN.
5. Hội đồng Trị sự (2002), Kỷ yếu hội thảo Kỷ niệm 20 năm thành lập GHPGVN (07/11/1981 – 07/11/2001). Hà Nội: Nxb. Tôn giáo.
6. Hội đồng Trị sự (2012), Kỷ yếu hội thảo Kỷ niệm 30 năm thành lập GHPGVN (07/11/1981 – 07/11/2011). Hà Nội: Nxb. Tôn giáo.
7. Hội đồng Trị sự (2012), Trưởng lão Hòa thượng Thích Thanh Tứ: Đạo pháp và Dân tộc. Hà Nội: Nxb. Tôn giáo.
8. Hội đồng Trị sự (2013), Kỷ yếu hội thảo khoa học: Hòa thượng Thích Đức Nhuận – Đệ nhất Pháp chủ GHPGVN nhân kỷ niệm 20 năm ngày viên tịch (1993-2013). Hà Nội: Nxb. Khoa học xã hội.
9. Hội đồng Trị sự (2012), Văn kiện Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ VII (2012 – 2012). Hà Nội: Nxb. Tôn giáo.
10. Hội đồng Trị sự, 2017, Văn kiện Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc lần thứ VIII (2017-2022). Hà Nội: Nxb. Tôn giáo.
11. Hội đồng Trị sự (2008), Văn kiện Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc 2008. Hà Nội: Nxb. Tôn giáo.
12. Hội đồng Trị sự (2014), Văn kiện Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc 2014. Hà Nội: Nxb. Tôn giáo.