Phát biểu khai mạc triển lãm (TS. Nguyễn Văn Đoàn)

Kính thưa!

– Các đồng chí Lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

– Chư tôn đức giáo phẩm Giáo hội Phật giáo Việt Nam

– Các đồng chí lãnh đạo Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam!. Kính thưa chư tôn đức Tăng ni, Phật tử cùng Quý vị đại biểu!.

Phật giáo được du nhập vào Việt Nam khá sớm, ngay từ buổi đầu của lịch sử dân tộc. Theo đó, Phật giáo đã dần thấm sâu vào mọi lĩnh vực đời sống con người, hòa quyện với văn hóa bản địa tạo nên nét đặc sắc, đặc trưng của văn hóa Phật giáo Việt Nam. Trong tiến trình lịch sử, Phật giáo đã đồng hành, trở thành một phần quan trọng của lịch sử văn hóa dân tộc. Vào thời Lý và Trần, tư tưởng Phật giáo đã trở thành hệ tư tưởng chính thống, góp phần vào sự nghiệp chiến thắng ngoại xâm và kỷ nguyên độc lập dân tộc, đưa quốc gia Đại Việt trở thành một quốc gia phát triển và thịnh trị trong khu vực.

Trong quá trình phát triển, cùng với giáo lý và hệ tư tưởng, đã hình thành hệ thống các công trình kiến trúc Phật giáo Việt Nam, với thiết chế các chùa, tháp,… có phong cách và sắc thái riêng trong bối cảnh giao lưu, ảnh hưởng kiến trúc Phật giáo từ Ấn Độ, Trung Quốc. Những đặc trưng của kiến trúc Phật giáo Việt Nam thể hiện qua các mặt bằng tổng thể, bố cục và bài trí tượng pháp, phong cách nghệ thuật điêu khắc, trang trí đến vật liệu, kỹ thuật tạo tác được khởi nguồn từ những quan niệm nhân sinh và thế giới quan Việt Nam. Theo đó, kiến trúc Phật giáo Việt Nam phát triển trong sự thống nhất của nền tảng kiến trúc truyền thống, đồng thời lại có những biến thể, cách điệu ở mỗi thời kỳ lịch sử cụ thể hay là sự thay đổi để phù hợp với những không gian vùng, miền do lối sống, văn hóa của những cộng đồng cư dân khu vực đó chi phối. Tất cả, truyền thống và cách tân, theo thời gian đã tạo nên hệ thống các công trình kiến trúc Phật giáo vừa đa dạng về loại hình, vừa phong phú về nội dung và hình thức mang bản sắc văn hóa Việt Nam. Hệ thống kiến trúc Phật giáo Việt Nam vừa đáp ứng tốt nhu cầu sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng, lại là những công trình có giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật điêu khắc, trang trí.

Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội phát triển hiện nay, quá trình hiện đại hóa, công nghiệp hóa cùng xu thế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, nhiều ngôi chùa, tháp đã, đang chịu những tác động do quá trình tu bổ, tôn tạo và xây mới ảnh hưởng đến “hình ảnh” kiến trúc Phật giáo. Nhiều di tích kiến trúc Phật giáo trong quá trình tu bổ, phục hồi, tôn tạo có những sai lệch, chưa đáp ứng tốt yêu cầu, đôi khi còn đi ngược với truyền thống kiến trúc Phật giáo Việt Nam.

Trước thực tiễn đó, để hạn chế những biến đổi văn hóa không phù hợp, đảm bảo sự tiếp thu có chọn lọc những tinh hoa văn hóa nhân loại, xây dựng, phát triển đặc trưng, đặc sắc của văn hóa Phật giáo Việt Nam, góp phần phát triển văn hóa dân tộc tiến tiến, hiện đại mà vẫn giữ được nét truyền thống, bản sắc văn hóa Việt Nam, Ban Văn hóa Trung ương GHPGVN đã xây dựng và tổ chức triển khai thực hiện đề án Định hướng đặc trưng sắc phục, kiến trúc, ngôn ngữ và di sản văn hóa Phật giáo Việt Nam từ năm 2014. Trong khuôn khổ đề án Kiến trúc Phật giáo, Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã phối hợp các đơn vị: Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Viện Bảo tồn di tích và Bảo tàng Lịch sử quốc gia tổ chức hội thảo khoa học Kiến trúc Phật giáo Việt Nam – thống nhất trong đa dạng.

Nhằm cung cấp thêm tư liệu phục vụ hội thảo khoa học, triển lãm Kiến trúc Phật giáo Việt Nam – thống nhất trong đa dạng được phối hợp tổ chức, giới thiệu hơn 300 tài liệu, hình ảnh khái quát về di sản kiến trúc Phật giáo Việt Nam, với những nội dung khái quát, tiêu biểu của kiến trúc Phật giáo từng vùng miền, hệ phái Phật giáo Việt Nam như: không gian cảnh quan, bố cục mặt bằng, các công năng kiến trúc; thực trạng, xu hướng phát triển kiến trúc Phật giáo trong bối cảnh đương đại và định hướng xây dựng bộ hướng dẫn, quy chuẩn và biểu tượng chung cho kiến trúc Phật giáo Việt Nam.

Đồng thời, thông qua triển lãm, góp phần giúp Tăng Ni, Phật tử, công chúng nhận diện bước đầu về những đặc trưng, nét đẹp, giá trị truyền thống của kiến trúc Phật giáo Việt Nam cũng như sự cần thiết định hướng phát triển kiến trúc Phật giáo Việt Nam phù hợp với đời sống xã hội đương đại. Từ đó, mỗi người sẽ nâng cao ý thức hơn trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.

Nhân dịp này, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cùng các đơn vị phối hợp xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm, chỉ đạo của các đồng chí lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Giáo hội Phật giáo Việt Nam; Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Chư tôn đức Tăng ni, các chuyên gia, các nhà khoa học, các quý vị đại biểu, các bạn đồng nghiệp đã tới dự lễ khai mạc triển lãm ngày hôm nay.

Xin cảm ơn các cơ quan báo chí, truyền hình Trung ương và Hà Nội đã tham dự và đưa tin.

Thay mặt Ban tổ chức, tôi xin tuyên bố khai mạc triển lãm Kiến trúc Phật giáo Việt Nam – thống nhất trong đa dạng.

Xin chúc các đồng chí lãnh đạo, các quý vị đại biểu sức khỏe, hạnh phúc và thành công!