Nam mô bổn sư Thích Ca Mâu Ni Phật!
Trước hết, thay mặt ban Hướng dẫn Phật tử Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, thay lời hiện tiền chư Tôn đức. Chúng tôi xin chân thành tán thán và ghi nhận: “… tấm lòng hy sinh của quý vị trong Gia đình Phật tử, của quý huynh trưởng các cấp Gia đình Phật tử Trung ương và các địa phương qua các nhiệm kỳ”. Cầu nguyện ơn trên Tam bảo luôn luôn gia hộ cho các vị thân tâm dũng mãnh, phúc thể trang nghiêm để hoàn thành nhiệm vụ hướng dẫn GĐPT mà Giáo hội đã tin tưởng mà giao phó.
SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA GIA ĐÌNH PHẬT TỬ VIỆT NAM
Kính thưa toàn thể quý vị!
Như chúng ta đã biết Gia đình Phật tử là một tổ chức có từ khi Hội An Nam Phật Học thành lập năm 1932. Từ đó, các bậc tôn đức tiền bối và các vị cư sĩ có lòng hướng về sự chấn hưng Phật giáo, đã nghĩ đến việc tổ chức một đội ngũ thanh thiếu niên để vào lớp kế thừa mà xương minh cho đạo pháp, lợi lạc cho quần sinh. Vì thế, các Ngài đã ngồi lại để bàn thảo một chương trình giáo dục từ Đoàn Phật tử Đồng Ấu được thành lập từ năm 1934, sau đó đã chuyển qua Đoàn thành Phật tử thanh niên Đức Dục, rồi đến Gia đình Phật Hóa Phổ. Cho đến ngày 24/4/1951, Đại hội Huynh trưởng Toàn quốc Nam – Bắc – Trung nhóm họp tại Từ Đàm đã chuyển danh hiệu gia đình Phật Hóa Phổ trở thành GĐPT Việt Nam. Và từ đó, trong Đại hội thành lập Tổng hội Phật giáo Việt Nam gồm có 51 đại biểu quy tụ Phật giáo miền Nam, miền Trung và miền Bắc đã công nhận GĐPT Việt Nam, diễn ra tại Từ Đàm tổ chức vào ngày mùng 5-8/5/1951. Như vậy, GĐPT Việt Nam đã hình thành và phát triển có mặt trên đất nước, gắn bó với Phật giáo nước ta trên 70 năm qua các thời kỳ.
Nhắc lại quá trình hình thành và phát triển đó để các vị thấy rằng sự có mặt GĐPT là kết tinh bằng tấm lòng lo lắng của các bậc tôn đức, của các vị cư sĩ hữu công trong phong trào chấn hưng Phật giáo Việt Nam. Đồng thời sự có mặt của GĐPT cho đến hôm nay cũng là kết quả những tấm lòng vì đạo, vì đời mà các vị cư sĩ có tâm hướng về tổ chức GĐPT đã dày công xây dựng từ năm 1951. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, uống nước nhớ đến cội nguồn – đây là một nền văn hóa hết sức cao quý mà dân tộc chúng ta bao đời tổ tiên truyền thừa cho hậu thế. Vậy tổ chức GĐPT muốn nhớ đến người trồng cây khi mình ăn được quả tốt, muốn nhớ đến cội nguồn khi mình uống được dòng nước trong thì chúng ta phải làm thế nào đây? Trước hết, chúng ta phải hiểu rằng, tổ chức GĐPT Việt Nam với mục đích cao cả, đường hướng rõ ràng là kính Phật trọng Tăng, phụng sự đạo pháp và dân tộc, đem tấm thân này, đem cõi lòng này, để phụng sự cho đạo pháp, cho dân tộc cho nhân sinh. Đây là đường hướng rõ ràng nhất của GĐPT Việt Nam. Và từ đó, các vị thấy rằng trải qua nhiều thời kỳ, nội quy GĐPT Việt Nam tuy có thay đổi điều này điều khác nhưng đường hướng chung nhất của GĐPTVN không thay đổi: Là một tổ chức đào tạo thanh-thiếu-đồng niên trở thành những người tin Phật, những người đệ tử thuần thành của Đức Phật và những công dân tốt đẹp gương mẫu của đất nước.
Nội quy có thay đổi, danh xưng có thay đổi, nhưng nội dung và đường hướng của GĐPT trước sau như một không thay đổi. Nói như vậy để tất cả các vị thấy rằng nếu đơn vị nào, tổ chức GĐPT ở địa phương nào còn chấp vào văn tự mà quên đi đường hướng, thì cái đó cũng phải bình tĩnh hồi tâm mà nhớ lại để cho tổ chức chúng ta ngày được phát triển, bằng không thì mình có tội với tổ chức. Đồng thời, khi nói đến GĐPT, chúng ta nhắm đến hai khía cạnh căn bản đó là tự lợi và lợi tha. Tự lợi là đào tạo các thiếu – đồng niên trở thành người Phật tử chân chính, biết đem thân tâm phụng sự cho Tổ quốc và chúng sinh. Tự lợi trong tổ chức nhưng đừng quên tinh thần lợi tha phục vụ cho xã hội. Đó là hai vế mà các vị phải luôn luôn sáng suốt để gắn bó một cách nhuần nhuyễn trên con đường hướng dẫn GĐPT Việt Nam. Nếu chúng ta quên mất phần tự lợi thì sẽ không có người kế thừa, không có những huynh trưởng để duy trì, phát triển ngôi nhà áo lam ngày càng tốt. Nhưng nếu chúng ta chỉ lo chuyện tự lợi tổ chức rồi quên đi phần lợi tha, quên đi mất cái vế rất quan trọng đó là chúng ta những người công dân đang sống trên đất nước Việt Nam. “Thở là thở không khí của đất nước Việt Nam, ăn là ăn được hạt gạo từ đồng quê Việt Nam, uống là những dòng nước từ Đức Mẹ Việt Nam và đi cũng là đi trên đất nước Việt Nam”.
Vì thế, các vị ý thức lo cho tổ chức một cách hết sức chu đáo lợi tha và đừng quên đi trách nhiệm phục vụ nhân sinh, phục vụ xã hội. Khi các vị đã hoàn thành được hai chức năng quan trọng đó rồi, tôi tin tưởng rằng bất cứ một tổ chức đơn vị GĐPT nào cũng sẽ trở thành GĐPT rất gương mẫu tại địa phương. Nhờ gương mẫu đó thì sự nổi bật của từng đơn vị GĐPT sẽ đóng góp cho tổ chức GĐPT Việt Nam hết sức có ý nghĩa, hết sức phong phú và hết sức lợi ích cho đạo, cho đời.
ƯU ĐIỂM CỦA GIA ĐÌNH PHẬT TỬ
Điểm qua sự hình thành phát triển của GĐPT trên 70 năm chúng tôi nhận thấy có những ưu điểm như thế này.
Ưu điểm thứ nhất là từ tổ chức GĐPT đã đào tạo được những con người rất tốt, đào tạo được những mẫu người rất đạo đức, rất có tư cách, rất có khả năng, rất có trình độ, rất có sự hiểu biết. Và khi đã đào tạo được những con người có khả năng có độ hiểu biết đó rồi, họ tiếp tục dấn thân làm lợi tha. Có người làm giáo viên như huynh trưởng Tâm Giới Phan Ngọc Thảo, có người làm bác sĩ, y tá, vẫn có người ra kinh doanh kinh tế thị trường, có người làm môi trường này, góc độ nọ. Thế nhưng, dù đảm nhận công việc nào, nhờ môi trường tôi luyện huynh trưởng đạo đức tốt đẹp, họ phục vụ hết sức là tốt đẹp, có sự lợi ích cho đất nước, lợi ích cho tất cả mọi người, làm bác sĩ cũng bằng lương tâm của một huynh trưởng, làm giáo viên giáo dục học sinh cũng bằng lương tâm đạo đức khả năng hiểu biết của một vị huynh trưởng. Đây là ưu điểm mà chúng tôi nhận thấy GĐPT chúng ta đã đạt được suốt 70 năm qua.
Ưu điểm thứ hai, đó là tổ chức GĐPT đã đào tạo nên một đội ngũ kế thừa. Đội ngũ kế thừa rất quan trọng đối với Giáo hội. Thời thế của các đạo hữu, các bác đã đi qua, tre già măng phải mọc. Nhưng măng mọc có hàng có lối, măng mọc có trên có dưới, có trật tự sẽ tạo thành những lũy tre xanh để tô điểm cho làng xóm quê hương. Đây là sự kế thừa có giáo dục, sự kế thừa đội ngũ nhưng có đào tạo. Vậy nên, đây là một tổ chức có kỷ luật, một tổ chức có đào tạo, có chương trình và các vị cũng thấy được ưu điểm đó.
Các vị đã sống trong một môi trường tôi luyện thành những đội ngũ kế thừa hôm nay. Đấy là các vị Oanh Vũ rồi đến huynh trưởng, rồi đến cựu huynh trưởng. Rồi sau đó, khi các vị không còn làm huynh trưởng, các vị cũng trở thành các đạo hữu, các bác ở các chùa, Niệm Phật đường để hộ trì Tam bảo. Như vậy, các vị thấy được một tiến trình khi được đào tạo từ GĐPT trở thành những con người mẫu mực, đạo đức, có khả năng trí tuệ, dần trở thành những đội ngũ kế thừa rất tốt cho Đạo Phật.
Ưu điểm thứ ba chúng tôi nhận thấy, đó là từ GĐPT đã tạo nên sự gắn kết đạo tình đối với các bậc đi trước là các bác, là cha mẹ của mình. Trong từng GĐPT có các vị Gia trưởng. Vì sao đặt các vị là Gia trưởng? Gia trưởng là trưởng của một gia đình nhưng chính vị gia trưởng này mang một trọng nhiệm là gắn kết giữa GĐPT với các bác, gắn kết giữa GĐPT với các Niệm Phật đường, với các khuôn hội, các đạo tràng. Từ đó, tình cảm nảy sinh từ những huynh trưởng được đào tạo nề nếp, ở những đoàn sinh GĐPT đào tạo có bài bản tạo nên những tình cảm gắn bó với các đạo hữu. Hay nói cách khác, các vị cư sĩ lớn tuổi đã tin tưởng và thương mến GĐPT thì họ sẽ đưa con em của mình đến giao cho các anh, các chị giáo dục. Đó là một lợi điểm các vị có được khi thiết lập tình cảm gắn bó giữa GĐPT và các bác trong các khuôn hội, Niệm Phật đường, hay nói chung là các đơn vị tự viện.
Một điểm nữa là tổ chức GĐPT đã đào tạo được mẫu người kế thừa, lo việc tại các cơ sở. Tuổi người già đi qua phải có người trẻ kế thừa, mà người trẻ kế thừa chính là các vị trong GĐPT. Hòa thượng Trí Quang kể trong truyện Tâm ảnh lục, có đoạn Ngài nói như thế này: Trong mỗi khuôn hội, mỗi khuôn Phật học có hai đơn vị là đơn vị dành cho cư sĩ lớn tuổi và đơn vị dành cho GĐPT. Các vị lớn tuổi gọi là các bác, các vị GĐPT gọi là các con em, con em xem các bác như cha mẹ, cha mẹ phải bảo bọc GĐPT như bảo bọc con cháu. Từ đó, có sự gắn kết giữa tuổi già và tuổi trẻ, giữa lớp đi qua và lớp kế thừa. Như vậy, Giáo hội chúng ta không lo gì gọi là bị mai một về hàng cư sĩ, bởi vì lớp đi qua có đào tạo lớp kế thừa và lớp kế thừa đó căn bản nhất là phải GĐPT.
Đó là những điểm ưu việt mà tôi được may mắn sinh ra ở Huế, sống gần với các Hòa thượng lãnh đạo từ trước đến nay gắn bó với GĐPT cho nên chúng tôi nhận thấy có những điểm hết sức tốt mà GĐPT chúng ta đạt được.
ĐIỀU LUẬT CỦA GIA ĐÌNH PHẬT TỬ
Trong tổ chức GĐPT có các điều luật rất rõ ràng: Phật tử quy y Phật, Pháp, Tăng, giữ giới đã phát nguyện; Phật tử mở rộng lòng thương và tôn trọng sự sống; Phật tử mở rộng trí tuệ và tôn trọng sự thật; Phật tử trong sạch từ vật chất đến tinh thần, từ lời nói đến việc làm; Phật tử sống hỷ xả để dũng tiến trên đường đạo. Các vị thực hiện được năm điều luật đó thì là những người con hết sức thương yêu của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Như trong bài phát biểu của cố Hòa thượng Thích Hiển Pháp – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký HĐTS, trong kỳ Hội nghị của GĐPT Việt Nam, Hòa thượng xác nhận: GĐPT Việt Nam là một tổ chức có kỷ luật, có hiểu biết và GĐPT Việt Nam là người con rất đáng tin cậy của Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Lời phát biểu Hòa thượng Thích Hiển Pháp trong kỳ hội nghị tổ chức với GĐPT Việt Nam có lẽ anh Tâm Giới và anh Tâm Duệ có dự. Tôi đọc và hết sức tâm đắc về lời phát biểu thắm thiết của một vị lãnh đạo đối với tổ chức GĐPT.
Song song với năm điều luật đó, các vị sống với năm hạnh trong sáng của Đức Phật: từ bi, hỷ xả, thanh tịnh, trí tuệ và tinh tiến. Ghép năm điều luật cộng thêm năm hạnh lành các vị thực hiện thì chẳng lo chi. GĐPT chúng ta ngày càng phát triển về lực lượng nhân sự. Về tổ chức cũng phát triển. Nhân hội nghị này, tôi cũng đề nghị các vị cố gắng lưu tâm các điểm sau đây:
Điểm thứ nhất, là tăng cường nhân sự, tức là tìm con người, giao đúng việc, đúng lúc, đúng thời để cho từ cấp Trung ương đến các Phân ban gia đình các tỉnh thành, sinh hoạt Gia đình Phật tử được phát triển.
Yếu tố con người là yếu tố quan trọng cho nên cổ nhân ta nói: “Sơn bất tại cao, Hữu tiên tắc danh, Thủy bất tại thâm, Hữu long tắc linh, Tư thị lậu thất, Duy ngô đức hinh”… Núi không cần cao chỉ cần có tiên ở là có danh tiếng. Nước không cần sâu mà có rồng ở là trở thành linh thiêng. Nhà kia tuy nghèo mà người có đức ở thì có tiếng tăm. Vậy tổ chức GĐPT chúng ta lấy con người làm chính, con người hiện diện ở đâu mà tốt thì tổ chức tốt. Khi tổ chức đã tốt sẽ đào tạo thành con người tốt. Đó là mối liên hệ hỗ tương hết sức quan trọng mà Đạo Phật chúng ta xem đó là yếu tố để thành tựu mọi công việc.
Điểm thứ hai là mong các vị lưu tâm để mở các khóa huấn luyện, đào tạo huynh trưởng. Tình trạng các GĐPT ở các tỉnh thành có đoàn sinh nhưng thiếu huynh trưởng là một sự thật đang xảy ra. Do thiếu huynh trưởng nên GĐPT phải ngưng sinh hoạt. Vậy muốn các GĐPT đồng bộ sinh hoạt một cách tốt đẹp, Ban Hướng dẫn GĐPT TW nhiệm kỳ mới phải chỉ đạo cho Phân ban GĐPT các tỉnh thành hoặc trực tiếp Phân ban GĐPT TW tổ chức các khóa huấn luyện GĐPT, huynh trưởng. Bằng chứng rõ ràng tại huyện Quảng Điền (tỉnh Thừa Thiên – Huế) có 59 đơn vị Niệm Phật đường, trong đó có 20 GĐPT ngừng sinh hoạt vì thiếu huynh trưởng. Tổng kết kỳ nào, năm nào, chúng tôi cũng lưu tâm đến chuyện đó, nhưng trong báo cáo kỳ nào cũng nghe ngưng sinh hoạt vì thiếu huynh trưởng. Vậy tại sao không cấp tốc mở các khóa đào tạo huynh trưởng và đồng thời các vị phải có giải pháp: GĐPT này nhiều huynh trưởng cần phải bổ nhiệm gọi là đặc trách để giúp cho GĐPT thiếu huynh trưởng trong các chiều chủ nhật, tới sinh hoạt với các em để duy trì lại các đơn vị GĐPT. Tạo ra thì khó mà duy trì thành tựu không phải là dễ, nên mong các vị lưu tâm điều này.
Điều thứ ba là trong sinh hoạt, các vị nên nghiên cứu để uyển chuyển, tùy duyên trong các chương trình sinh hoạt hàng tuần của GĐPT. Tạo ra sự cuốn hút các em trở về với GĐPT, nhằm đào tạo môi trường cho các em xa lìa những thú vui có tính cách đồi trụy, rèn luyện đạo đức của người con Phật. Muốn có sự cuốn hút đó thì chúng ta phải nghiên cứu các chương trình sinh hoạt cho thích hợp. Ở đây, trách nhiệm của Ủy viên Nghiên huấn phải nghiên cứu, tìm hiểu phối hợp với Ban hướng dẫn GĐPT Trung ương, cộng với GĐPT các tỉnh thành để nghiên cứu chương trình sinh hoạt. Nội quy mình còn thêm, còn bớt, huống chi chương trình sinh hoạt thì mình cũng có thêm, có bớt. Đường hướng thì rõ nhưng nội quy, chương trình sinh hoạt mình có thể tùy duyên bất biến, bất biến tùy duyên.
Điểm thứ tư là chúng tôi trông mong tất cả các vị Ban hướng dẫn Phân ban GĐPT Trung ương cho đến Ban hướng dẫn Phân ban GĐPT các tỉnh thành, cố gắng tạo một sự liên hệ gắn kết thường xuyên, kết hợp tổ chức thành từng đoàn và đi thăm từng đơn vị GĐPT, có thể kết hợp các vùng miền. Ban Hướng dẫn Phật tử Trung ương chúng tôi sẵn sàng để đi với các vị. Đi thăm các đơn vị vừa là động viên, vừa chia sẻ, vừa tham khảo, vừa lắng nghe tất cả nguyện vọng tâm tư. Từ đó mình mới có kinh nghiệm, đường lối để chỉ đạo. Chứ nếu mình ngồi trên nhiều khi mình không nghe được ở dưới. Đức Quan Âm, Ngài hoàn thành đại nguyện phổ độ chúng sinh là vì Ngài lắng nghe. Bây giờ mình ra dấng thân phục vụ thì cũng phải lắng nghe.
Đó là bấy nhiêu điều mà chúng tôi nhân dịp này chia sẻ cùng các vị, mong rằng tất cả các vị là những huynh trưởng của Phân ban GĐPT Trung ương nhiệm kỳ mới, cũng như những huynh trưởng đại diện cho GĐPT các cấp phải cố gắng làm sao chúng ta luôn luôn giữ vững tinh thần GĐPT Việt Nam. Tinh thần GĐPT đã có một đường lối rõ ràng từ các bậc tiền bối, các vị cư sĩ hữu công và có sự chỉ đạo của GHPGVN hiện nay mà trực tiếp là từ Ban hướng dẫn Phật tử TW GHPGVN. Chúng tôi xin chúc tân Ban hướng dẫn Phân ban GĐPT TW nhiệm kỳ mới, toàn thể quý vị huynh trưởng, đoàn sinh GĐPT các cấp trong toàn quốc thân tâm dũng mãnh, phúc huệ trang nghiêm và tinh tiến trên con đường phụng đạo giúp đời, phát triển ngôi Già lam để mãi mãi sống hạnh phúc an vui trong ánh sáng từ bi trí tuệ của Đức Phật.
NAM MÔ THƯỜNG HOAN HỶ BỒ TÁT MA HA TÁT!
Chú thích:
* Hòa thượng Thích Khế Chơn – Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự, Trưởng ban Hướng dẫn Phật tử Trung ương.