Vòng lặp của cuộc sống rất diệu kỳ, 365 ngày, một chu kỳ xoay vần đất trời, bốn mùa tám tiết vẫn tái lai, con người lại có lúc hân hoan đón mừng như Tết cổ truyền, Tết Đoan ngọ, Tết Trung thu, đôi khi cũng chuẩn bị tâm lý lo sợ cho thời vụ gặp cơn khắc nghiệt.
Từ xưa, dân tộc ta sống bằng nông nghiệp, tùy thuộc thời tiết gieo cấy, trồng trọt. Trong lúc thời vụ hoàn tất, hoặc giao thoa giữa hai mùa, thường có lễ tạ đất trời, tạ thần nông thổ địa… Lễ nghĩa là tập quán của ông bà ta xa xưa, sống hòa nhập với thiên nhiên, trọng kính thiên nhiên, mong thiên nhiên bảo hộ cuộc sống an lành. Cũng trong năm, có những thời gian mang tính đặc thù, thường xem đó là Tết vì tầm quan trọng của chúng. Trung thu là một ví dụ.
Không riêng Việt Nam, Trung thu trở thành ngày Tết quan trọng vào tháng Tám âm lịch cho những quốc gia như Trung Quốc, Nhật, Triều Tiên, Đài Loan, Singapore. Tuy chưa rõ nguồn gốc xuất phát Tết Trung thu, nhưng Việt Nam ta có truyền thuyết về chú Cuội và chị Hằng; Trung Quốc lưu truyền cổ tích bằng truyện Hằng Nga và Hậu Nghệ, vua Đường Minh Hoàng lên cung trăng.
Hình ảnh Trung thu được in trên mặt trống đồng Ngọc Lũ. Đồng bằng phía Nam Trung Quốc và đồng bằng châu thổ phía Bắc sông Hồng của Việt Nam đều ảnh hưởng chung nền văn hóa lúa nước, vì thế lễ mùa được tổ chức vui chơi sau khi thu hoạch là điều cần có.
Nhiều quốc gia xem Tết Trung thu là một trong những ngày nghỉ lễ trong năm. Trung thu được xem là Tết dành cho trẻ con, được tổ chức dưới nhiều hình thức như rước đèn, hát trống quân, múa Lân, làm bánh các loại… Miền Bắc ngày xưa còn có lễ ngắm trăng, tặng quà trẻ con.
Kinh nghiệm nhà nông thuở xưa, mùa trăng Trung thu cũng là dịp tiên đoán thời vụ như: “Muốn ăn lúa tháng Năm, trông trăng rằm tháng Tám”, “tỏ trăng mười bốn được tằm, đục trăng hôm rằm thì được lúa chiêm”.
Ánh trăng vằng vặc, không gian Trung thu cũng là đề tài ngẫu hứng cho thi sĩ như Đỗ Phủ, Tản Đà, Nguyễn Du. Thời hiện đại, các nhạc sĩ như Lê Thương, Ngọc Lễ… cũng góp phần cung nhạc cho mùa lễ hội đậm nét nhân gian.
Hiện nay, tùy điều kiện tài chính mỗi gia đình mà việc tổ chức Trung thu có khác nhau, tùy thời điểm an bình của đất nước mà Tết Trung thu được phổ biến rộng rãi. Nhưng dù sao, Tết Trung thu vẫn là nét văn hóa đặc thù của dân tộc ta cho dù trải qua bao nhiêu biến thiên lịch sử.