Giới thiệu: Kể từ lúc được thành lập vào ngày 8-9 tháng Giêng năm 1983, cho đến nay, Tỉnh hội Phật giáo Sông Bé – Bình Dương đã tròn 40 năm. Quá trình hình thành, ổn định và phát triển Phật giáo Bình Dương là cả một khoảng thời gian dài với bao đổi thay để phù hợp với tình hình chung của xã hội cũng như bối cảnh của Phật giáo tỉnh nhà nhưng vẫn không ngoài tinh thần “Đạo pháp – Dân tộc”. Hướng về Đại lễ kỷ niệm 40 năm thành lập Tỉnh hội Phật giáo Sông Bé – Bình Dương, nhằm ôn lại những gì đã qua cũng như các thành tựu đạt được của Phật giáo Bình Dương trong dòng chảy lịch sử của Việt Nam nói chung, Phật giáo tỉnh nhà nói riêng, bài tham luận “Phật giáo tỉnh hội Sông Bé – Bình Dương trong dòng chảy lịch sử tỉnh nhà” được thực hiện nhân Hội thảo Khoa học chào mừng 40 năm thành lập tỉnh hội Phật giáo Sông Bé – Bình Dương (1983 – 2023) với chủ đề: “Tỉnh Hội Phật giáo Sông Bé – Bình Dương, 40 năm – một chặng đường hình thành, ổn định và phát triển (1983 – 2023)”, từ đó giúp mọi người dễ hình dung toàn cảnh bức tranh Phật giáo Bình Dương sau 40 năm được thành lập.
———————
Trong bối cảnh đất nước hiện tại, Bình Dương là một trong số 63 tỉnh thành được cả nước đánh giá đã có những thành tựu đáng kể về chiến lược phát triển kinh tế, quy hoạch đô thị và ổn định cuộc sống của mọi tầng lớp nhân dân. Trong tất cả những thành tựu ấy, Phật giáo Bình Dương đã có nhiều đóng góp quan trọng, thể hiện sự gắn kết và đồng hành cùng dân tộc, tiếp bước các bậc tiền nhân, đưa giáo lý Phật-đà vào cuộc sống, vì an lạc và lợi ích cho số đông.
Dấu chân tiền nhân – nền móng sự hình thành và phát triển Phật giáo tỉnh nhà
Cách đây hơn ba thế kỷ, theo các đoàn dân di cư khai hoang lập ấp, nhiều vị thiền sư Phật giáo đã đặt chân đến Bình Dương, mang theo hương vị giải thoát của giáo lý Phật-đà. Trong buổi đầu du nhập, Phật giáo đã được truyền theo hai hướng: Từ miền Bắc, miền Trung và Tây Ninh sang, đã hình thành những ngôi chùa thuộc hệ phái Bắc tông, tập trung đầu tiên các khu vực: Dĩ An, Tân Uyên và Thủ Dầu Một. Từ vùng đất Gia Định, Phật giáo theo chân chư vị Tổ sư hệ phái Khất sĩ và Nam tông đến Bình Dương tạo lập nhiều tịnh xá, chùa Nam tông trong cộng đồng người Việt. Trong đó, ba ngôi chùa được ghi nhận sớm nhất có mặt trên mảnh đất này là chùa Núi Châu Thới, Hưng Long và Hội Khánh.127
Từ buổi đầu, Phật giáo gắn bó, đồng hành cùng với cư dân đi mở đất, trở thành chỗ dựa vững chắc về tinh thần lẫn vật chất. Phật giáo là tôn giáo hòa bình, với tinh thần từ bi hỷ xả, Phật giáo luôn hướng con người đến việc thiện, làm lành lánh dữ… Trên đặc điểm đặc thù ấy của đạo Phật, Chư Tăng Ni mang chất liệu giải thoát, yêu thương để ban vui, cứu khổ, làm an lòng những con người xa xứ trước bao nguy hiểm trên vùng đất mới và là nơi nương tựa tâm linh của người đã khuất. Đến giữa thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, Phật giáo ở Bình Dương bắt đầu phát triển mạnh mẽ, chú trọng đến công tác giáo dục các thế hệ kế thừa và mở nhiều cơ sở khám chữa bệnh giúp đỡ nhân dân.
Song song đó, các công trình kiến trúc, mỹ thuật, điêu khắc Phật giáo cũng được thực hiện mà điển hình là bộ “Pháp Hoa Tri Âm” bằng chữ Hán hiện còn lưu giữ tại chùa Hội Khánh (Thủ Dầu Một), bộ Thập Bát La Hán chùa Đức Sơn, chùa Phước Long, chùa Hội Khánh (Thủ Dầu Một) đã từng được mang triển lãm tại Pháp cùng với mô hình chùa Hội Khánh đã làm cho Bình Dương trở thành trung tâm Phật giáo quan trọng, có mối liên hệ mật thiết với chư Tăng Ni, Phật tử các vùng miền khác mà tiêu biểu là vùng Tây Nam Bộ.
Trong giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp, Phật giáo Bình Dương đã tích cực giúp đỡ cho cách mạng, liên hệ mật thiết với chư tôn giáo phẩm các vùng miền khác như: HT. Minh Nguyệt (Gia Định), HT. Huệ Đăng (Vũng Tàu) xây dựng chí hướng bảo vệ quê hương đất nước. Đặc biệt, trong thời kỳ này, cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc – thân sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh – đã lưu lại chùa Hội Khánh (từ 1923 đến 1926) đã làm cho các hoạt động từ thiện xã hội, kê toa, phát thuốc cho dân nghèo và phong trào yêu nước trong Phật giáo trở nên sôi nổi. Đây cũng là giai đoạn mà các cơ sở tự viện Phật giáo được xây dựng khá nhiều với trên 60 ngôi chùa.
Thời gian sau đó, do điều kiện đất nước bị chia cắt, chiến tranh ly loạn nhưng Phật giáo Bình Dương vẫn kiên định con đường hoằng hóa chúng sanh, mở các lớp giáo lý, hình thành nên tổ chức Gia đình Phật tử, xây dựng cơ sở giáo dục và y tế, từ thiện xã hội; xuất bản hàng ngàn bản kinh sách Phật học…
Khi đất nước được thống nhất, hòa vào dòng chảy của Đạo pháp và Dân tộc, Phật giáo Bình Dương đã bước sang một trang mới năng động, sáng tạo hơn. Năm 1983, tổ chức thống nhất các hệ phái Phật giáo toàn tỉnh được hình thành với tên gọi Ban Trị sự Phật giáo tỉnh Sông Bé đoàn kết, hòa hợp toàn thể Tăng Ni, Phật tử chăm lo các công tác Phật sự chung. Đến năm 1996, tỉnh Sông Bé được chia tách thành Bình Dương và Bình Phước, Phật giáo Bình Dương dưới sự điều hành của HT.Thích Minh Thiện – Trưởng ban Trị sự, TT.Thích Huệ Thông – Phó ban Thường trực BTS đã ổn định nhân sự, phát huy nội lực để phát triển lên một tầm cao mới.
Ổn định ở hiện tại – Vững bền cho tương lai
Tiếp nối các bậc Tổ sư đã dày công gầy dựng ngôi nhà đạo pháp ở vùng đất Thủ, thấm nhuần tư tưởng đồng hành cùng dân tộc, trong những năm vừa qua, chư Tăng Ni, Phật tử tỉnh Bình Dương đã không ngừng trưởng dưỡng đạo tâm, hòa quyện cùng nhau xây dựng ngôi nhà Chánh pháp, thực hiện nhiều Phật sự quan trọng.
Theo đó, trên phương diện tổ chức, Tỉnh hội đã gắn kết với các cơ quan chức năng giải quyết hợp thức hóa vào Giáo hội gần 20 cơ sở tự viện, xin phép trùng tu trên 100 cơ sở tự viện, khắc dấu tròn cho 8 Ban Đại diện và 175 các cơ sở tự viện (tính đến năm 2022), tổ chức nhiều khóa bồi dưỡng nghiệp vụ hành chính Giáo hội và nghiệp vụ trụ trì, bổ nhiệm Phân ban Đặc trách Ni giới gồm có 15 vị do Ni trưởng Như Huy làm Trưởng Phân ban, hoàn thành việc thống kê Tăng Ni, tự viện; đón tiếp nhiều phái đoàn khách quốc tế và Phật giáo các đơn vị bạn đến thăm viếng, chia sẻ kinh nghiệm hoạt động Phật sự; mở Đại giới đàn Thiện Trung – Đạo Hiếu (2008) truyền giới cho 236 vị Tăng Ni, giới đàn Minh Thiện (2019) truyền giới cho 520 giới tử… Ngoài ra, các hoạt động chuyên ngành khác cũng đạt được những kết quả ấn tượng.
Về giáo dục, Tỉnh hội cũng đã mở lại trường trung cấp Phật học với 200 Tăng Ni theo học, giới thiệu hơn 100 Tăng Ni trẻ tham gia các cấp học Phật học và thế học khác nhau. Về văn hóa, Phật giáo tỉnh đã xây dựng nhiều công trình văn hóa Phật giáo phục vụ nhu cầu tâm linh của Phật tử địa phương; công trình văn hóa tượng Phật Niết bàn chùa Hội Khánh 52m dài nhất nước Việt Nam, công trình Bảo tháp chùa Hội Khánh cao hơn 25m; tượng Phật Quan Âm, Thế Chí cao 19m chùa Núi Châu Thới, tổ chức nhiều hội thảo chuyên đề về văn hóa Phật giáo, thực hiện bản tin Hương Sen phát hành hàng tháng. Riêng công tác từ thiện xã hội, đỉnh điểm đại dịch Covid lên đến hơn 100 tỷ đồng.128
Đặc biệt, năm 2008, Ban Trị sự Phật giáo tỉnh đã tổ chức thành công Đại lễ Phật đản tại Khu du lịch sinh thái Đại Nam với sự tham dự của trên 30 ngàn người. Đầu 2011, Tỉnh hội kết hợp với Ban Hoằng pháp TƯGH đăng cai thành công Hội thảo Hoằng pháp toàn quốc với sự tham dự của hơn 1.500 đại biểu và 6.000 hoằng pháp viên. Lễ khai mạc tại Sân vận động Gò Đậu với sự tham dự của 50 ngàn người để lại nhiều dư âm, ấn tượng đẹp về sức sống của Phật giáo Bình Dương. Bên cạnh đó, trong những năm gần đây, tỉnh hội Phật giáo Bình Dương còn tổ chức thành công các sự kiện khác như sau:
– Ngày 4 – 8/07/2018, Ban Thường trực Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Bình Dương phối hợp VP2 TƯGH đăng cai tổ chức khóa bồi dưỡng Nghiệp vụ Hành chánh và Thông tin Truyền thông khu vực Miền Đông & Tây Nguyên tại chùa Hội An, phường Hòa Phú, TP. Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
– Ngày 30/11/2018, tổ chức thành công Hội nghị Giao ban cụm Miền Đông Nam bộ.
– Tổ chức thành công Đại giới đàn Minh Thiện năm 2019.
– Phối hợp với Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương tổ chức thành công Lễ Giỗ lần thứ 90 Cụ Phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc vào ngày 23/11/2019 tại tổ đình chùa Hội Khánh.
– Ngày 16/06/2020, phối hợp với Hệ phái Phật giáo Cổ truyền Việt Nam, Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam tổ chức thành công Hội thảo Khoa học: “Lịch sử hình thành Giáo hội Phật giáo Cổ truyền VIệt Nam và sự đóng góp cho Đạo pháp và Dân tộc” tại Trung tâm Văn hóa Tượng Phật Nhập Niết-bàn, chùa Hội Khánh.
– Tổ chức thành công buổi Họp mặt với Ban Hoằng pháp Trung ương vào ngày 26/12/2020.
– Hướng dẫn các Ban Trị sự cấp huyện, thị, thành tổ chức thành công Đại hội Đại biểu Phật giáo cấp huyện, thị, thành phố NK. 2021 – 2026.
Nhìn lại một chặng đường đã qua, hoạch định cho những bước đi sắp đến, toàn thể Ban Trị sự quyết tâm đào tạo thế hệ kế thừa và ổn định sinh hoạt để đưa Phật giáo Bình Dương tiến xa hơn nữa từ những tiềm năng sẵn có. Sự phát triển mà Phật giáo Bình Dương hiện có ngày nay cũng bắt nguồn từ ý thức trách nhiệm cao cả, cũng như công lao hết sức to lớn của các bậc tiền bối hữu công gầy dựng, của chư Tôn giáo phẩm qua các thời kỳ, trong đó có cả những đóng góp thiết thực quý báu của tín đồ Phật tử Phật giáo tỉnh nhà.129
Có thể nói, chặng đường 40 năm với những thuận lợi nhờ được kế thừa nền tảng vững chắc mà các bậc tiền bối để lại và luôn là một khối đoàn kết nhất quán xuyên suốt qua các thời kỳ, đồng thời tận dụng những cơ hội của thời đại công nghệ, điều này đã giúp cho tỉnh hội Phật giáo Bình Dương – Sông Bé thật sự càng ngày càng ổn định và phát triển đồng bộ trên đại đa số các lĩnh vực. Có thể nói, đây là vừa là cơ hội, điều kiện, cũng vừa là nguồn động lực để toàn thể Tăng Ni và tín đồ Phật giáo Bình Dương thực hiện tốt vai trò đồng hành cùng dân tộc, phát huy tinh thần đoàn kết hòa hợp, tích cực đóng góp công sức cống hiến phụng sự đạo pháp và dân tộc trong giai đoạn đất nước hội nhập, hướng đến một tương lai tươi sáng trong sự nghiệp xương minh Phật pháp và góp phần vào công cuộc phát triển quê hương đất nước.
_Chú thích:
127 Xem Lịch sử Phật giáo Bình Dương, Thích Huệ Thông, NXB. Văn hóa văn nghệ TP. HCM, TP. HCM, 2015, tr. 79 – tr. 81.
128 Xem Kỷ yếu Đại hội Đại biểu Phật giáo tỉnh Bình Dương lần thứ X, nhiệm kỳ 2022 – 2027.
129 Xem Kỷ yếu Đại hội Đại biểu Phật giáo tỉnh Bình Dương lần thứ X, nhiệm kỳ 2022 – 2027.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Kỷ yếu Đại hội Đại biểu Phật giáo tỉnh Bình Dương lần thứ X, nhiệm kỳ 2022 – 2027.
- Lịch sử Phật giáo Bình Dương, Thích Huệ Thông, NXB. Văn hóa văn nghệ TP. HCM, TP. HCM, 2015.
- Lược sử Giáo hội Phật giáo Cổ truyền Việt Nam, Thích Huệ Thông, NXB. Văn hóa văn nghệ, 2019.
- Kỷ yếu Hội thảo Khoa học Lịch sử hình thành Giáo hội Phật giáo Cổ truyền Việt Nam và những đóng góp cho Đạo pháp – Dân tộc.